70 هزار واحد شغلی آلاینده در تهران وجود دارد که تاکنون تنها 10 هزار واحد آن به خارج از شهر منتقل شده‌اند. کارشناسان معتقدند با توجه به وضعیت بحرانی آلودگی‌های هوا و صدا در پایتخت باید انتقال این مشاغل با شتاب بیشتری دنبال شود. 

روزانه یک‌هزار و 200 تن آلودگی وارد هوای تهران می‌شود. تعداد روزهایی که وضعیت هوا ناسالم یا در وضعیت هشدار است نیز روز به روز افزایش است تا آنجا که بسیاری از کارشناسان امسال را آلوده‌ترین سال از لحاظ آلودگی هوا در چند سال اخیر دانسته‌‌اند.

آلودگی هوا تنها چالش پیش روی پایتخت نشینان نیست. آلودگی صدا یکی از بحرانهای جدید شهر است. در بیشتر نقاط شهر میزان صدای موجود چندین برابر حد استاندارد است و صدمات بسیاری بر جسم و روح شهروندان وارد می‌‌کند. اما سهم صنایع و مشاغلی مزاحم در ایجاد این بحرانها چقدر است؟ کم نیستند مشاغل و صنوفی در شهر که استقرار آنها در مرکز و در محدوده اصلی شهر موجب نارضایتی شهروندان و ایجاد انواع آلودگی‌ها شده‌ است. سالها است که مدیران شهری وعده کوچ این اصناف را از پایتخت می‌دهند.

اتمام مهلت دوساله شهرداری

نخستین‌بار در سال 85 بود که شورای شهر تهران مصوبه‌ای در این خصوص به تصویب رساند و خواستار خروج این مشاغل از تهران و ساماندهی آنها در اراضی تالاب بهرام شد.

شورای شهر تهران در خردادماه 85 طی مصوبه‌ای با انتقال صنوف مزاحم و آلاینده شهر تهران به اراضی تالاب بهرام موافقت کرد که براساس ماده واحده این لایحه، شهرداری تهران مجاز بود به موجب بند «20» ماده «55» قانون شهرداری براساس نقشه‌ها و مطالعات پیوست (ممهور به مهر شورای اسلامی شهر تهران) نسبت به احداث مجتمع ولیعصر و انتقال صنوف مزاحم و آلاینده از جمله واحدهای سنگ‌تراشی، سنگبری، فلزتراش، آهنکار و سایر صنایع مزاحم به مجتمع صنعتی- خدماتی ولیعصر واقع در اراضی تالاب بهرام ظرف مدت زمان دو سال طبق برنامه زمان‌بندی شده، اقدام کند.

از دو سال مهلت شورا به شهرداری مدت‌ها گذشته است و این طرح آهسته و پیوسته همچنان در حال پیگیری است. اما برای تحقق کامل آن سال‌ها زمان لازم است.

چه مشاغلی مزاحم هستند؟

اما چه مشاغلی مزاحم هستند و باید از شهر کوچ کنند؟ احمد حسن‌پور، معاون هماهنگی و امور مناطق و محیط زیست در تعریفی از مشاغل مزاحم برای شهر تهران می‌گوید: مشاغلی که آلودگی صوتی، بصری و یا آلودگی‌های شیمیایی در بر داشته باشد و در نهایت زمینه مزاحت را فراهم کند که در مواجهه با چنین صنایع و مشاغلی یا با ایجاد ضوابط آنها را اصلاح و سازگار با محیط شهری کرده و در صورتی که زمینه هیچ تغییر و اصلاحی با محیط شهری وجود نداشته باشد اجازه ادامه فعالیت را از آنها می‌گیریم.

او ادامه می‌دهد: ترجیح شرکت ساماندهی مشاغل و صنایع مزاحم شهر تهران بر این است که این صنایع شرایط خود را اصلاح کرده و یا تغییر کاربری بدهند و در فاصله صدور رای بدوی این اصلاح صورت گیرد و در غیر این صورت رای نهایی صادر شده و شهرداری اقدام به تعطیلی می‌کند. اما در عمده موارد امکان هماهنگی و اصلاح وجود نداشته و مجبور به اقدام سلبی با این صنایع و مشاغل مزاحم می‌شویم.

به گفته حسن‌پور شهرک‌های صنعتی و صنفی در نظر گرفته شده برای این صنایع نیز باید ضوابط و مشخصات خاص خود را داشته باشند و قرار نیست آلودگی‌های صوتی، هوا، فاضلاب و یا شیمیایی با این صنایع به شهرک‌های صنفی و صنعتی منتقل شود زیرا تمام تلاش ما حذف این آلودگی‌هاست.

صنایع شهر تهران به سه گروه صنایع سبز که امکان حذف آنها وجود ندارد، صنایع زرد که با اصلاح و جا‌به‌جایی‌هایی امکان تبدیل آنها به مجتمع‌های درون شهری وجود دارد و در نهایت صنایع و مشاغل قرمز که امکان ادامه فعالیت آنها در درون شهر وجود ندارد و باید به خارج از شهر منتقل شوند،تقسیم می‌شود.

پاکسازی تهران از مشاغل مزاحم؛ سال 92

اما چه زمانی می‌توان گفت تهران از مشاغل مزاحم و آلاینده پاک شده است. محمدباقر قالیباف شهردار تهران سال گذشته وعده سال 92 را به شهروندان می‌دهد و می‌گوید: طی یک زمانبندی تقریبا 3 ساله، مابقی صنایع و مشاغل مزاحم هم از سطح شهر جمع‌‌آوری و به نقاط دیگری منتقل خواهند شد.

او به خروج واحدهای صنفی و صنعتی مستقر در محدوده پل چوبی و مولوی، اشاره می‌کند و می‌گوید:‌ شهرداری برای ساماندهی این واحدها زمینی را در حوالی منطقه کهریزک و همچنین مکانی را در جاده خاوران در نظر گرفته و آنها را به این منطقه منتقل می‌کند.

به گفته شهردار، سایر واحدهای آلاینده‌ای که در این مناطق نیستند ولی آلاینده هستند یا برای شهروندان مزاحمت ایجاد می‌کنند، مشمول این طرح می‌شوند.

قالیباف با اشاره به اینکه برای برخی از این واحدها نیز مکانی در حوالی میدان تره‌بارمرکزی در نظر گرفته شده است، می‌گوید:‌ با انتقال واحدهای باقی مانده از طرح ساماندهی مشاغل آلاینده و مزاحم تهران، حداکثر تا سال 92 هیچ واحد مزاحمی در سطح شهر تهران باقی نخواهد ماند.

باوجود سخنان شهرداری تهران مبنی براین که صنوف طی سه‌سال آینده از تهران خارج شوند اما بسیاری از کارشناسان و فعالان محیط زیست با اشاره به تجربه خروج صنوفی مانند پرنده‌فروش‌ها این وعده سه‌ساله را کمی خوش بینانه می‌دانند.

واکاوی علل کندی خروج مشاغل مزاحم از پایتخت

اما دلیل طولانی شدن انتقال این صنوف به خارج از محدوده شهر چیست؟ کمال علی‌پور رئیس شرکت ساماندهی مشاغل شهرداری تهران بر مکان یابی برای انتقال مشاغل مزاحم تاکید می‌کند و می‌گوید: با توجه به نبود فضای کافی مناسب و محدودیتهای زیست محیطی و ترافیکی تهران و همچنین وجود زمین‌های ارزان قیمت در حاشیه حریم و خارج شهر تهران مطالعات برای انتقال مشاغل مزاحم به این مناطق انجام شد.

او ادامه می‌دهد: براساس مطالعات انجام شده بیش از 70 هزار واحد شغلی در تهران وجود دارد که تاکنون توانسته ایم تنها 10 هزار واحد شغلی را انتقال دهیم.

علی‌پور اضافه می‌کند: مطالعات مشاور در این زمینه نشان می‌دهد که مشاغل باید به دو محدوده محور جنوب شرق یعنی مجتمع خاوران‌، تالاب بهرام و خاورشهر و محور غرب وجنوب غرب در مجتمع چهار دانگه، بهرام آباد و سعید آباد منتقل شوند.

راه‌اندازی بانک اطلاعات صنایع و مشاغل شهر تهران

او به راه‌اندازی بانک اطلاعات صنایع و مشاغل شهر تهران با هدف حمایت و ارائه تمهیدات لازم به اصناف گوناگون اشاره می‌کند و می‌گوید: با راه‌اندازی این بانک، اصناف آلاینده و مشاغل مزاحم به طور دقیق شناسایی شده و از سطح شهر منتقل می‌شوند.

در اسفند ماه سال گذشته برای راه‌اندازی این بانک پیمانکار و مشاور معرفی شد و مقدمات کار هم‌اکنون آغاز شده تا طی هشت ماه آینده بانک اطلاعات صنایع و مشاغل شهر تهران راه‌اندازی شود.

اراده شهرداری بر انتقال مشاغل به خارج تهران است. این را رئیس کمیسیون اجتماعی شورای شهر تهران می‌گوید و ادامه می دهد: انتقال مشاغل با مشارکت اصناف به عنوان ذی نفعان اصلی این کار انجام می‌شود.

اصناف با شهرداری همکاری کنند

مرتضی طلایی انتقال مشاغل مزاحم شهر تهران را کار پیچیده‌ای می‌داند و می‌گوید: مشاغل مزاحم مشکلات و معضلاتی همچون زیست محیطی، آب و هوا و صوتی را ایجاد کرده‌اند و برای رسیدن به وضع مطلوب در شهر تهران، این انتقال باید با همکاری تنگاتنگ اصناف انجام شود.

او معتقد است: هنوز در تهران مشاغلی وجود دارد که باید منتقل شود به طور مثال در میدان شوش به عنوان مدخل ورودی و قدیمی تهران هنوز بخشی از مشاغل هستند که فعالیت آنان زیبنده منطقه نیست و برای خروج آنها باید برنامه ریزی کرد و یا مشاغلی مانند حجاریها، سنگ‌تراشی‌ها و گل‌فروشی‌ها در تهران از دیگر مشاغلی است که برای خروج آنها باید اقدام لازم انجام شود.

اگرچه هیچگاه آمار دقیقی از سهم واحدهای صنعتی آلاینده، در آلودگی هوای شهر تهران منتشر نشده است، اما به طور قطع و یقین این مشاغل سهم زیادی از آلودگی پایتخت دارند. به همین دلیل باید ریتم کند خروج صنایع آلاینده از تهران را تندتر از گذشته کرد.